Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej odprawa mieszkaniowa przysługuje1:
- żołnierzowi zawodowemu zwalnianemu z zawodowej służby wojskowej:
- zamieszkałemu w kwaterze, o ile nabył on prawo do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej;
- który do dnia zwolnienia z zawodowej służby wojskowej nie otrzymał decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego, o ile nabył prawo do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej.
- osobom (małżonkowi, zstępnym, wstępnym, osobom przysposobionym i osobom przysposabiającym) wspólnie zamieszkałym w dniu śmierci z:
1) żołnierzem zawodowym, który do dnia śmierci zajmował lokal mieszkalny lub nie otrzymał decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego2, o ile do dnia śmierci nabył prawo do emerytury wojskowej lub jego śmierć pozostaje w związku ze służbą wojskową,
2) żołnierzem, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 4a2 oraz żołnierzem pełniącym dobrowolną zasadniczą służbę wojskową albo terytorialną służbę wojskową, których śmierć pozostaje w związku ze służbą wojskową,
3) żołnierzem, o którym mowa w pkt 1 i 2, zmarłym w ciągu 3 lat po zwolnieniu ze służby wojskowej, jeżeli śmierć nastąpiła wskutek urazów doznanych w czasie pełnienia służby lub chorób powstałych w tym czasie, albo w ciągu 3 lat po zwolnieniu ze służby, jeżeli śmierć nastąpiła wskutek wypadku pozostającego w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej,
4) żołnierzem uprawnionym do odprawy mieszkaniowej w dniu zwolnienia ze służby wojskowej, który zmarł przed dniem wypłaty.
W zamian za odprawę mieszkaniową istnieje możliwość otrzymania na wniosek:
- żołnierza - zamieszkałego w kwaterze - lokalu zamiennego, jeżeli Agencja ma taki w swoich zasobach;
- osób (małżonka, zstępnych, wstępnych, osób przysposobionych i osób przysposabiających) wspólnie zamieszkałych z żołnierzem o którym mowa w ww. punktach w dniu jego śmierci:
- zajmowanego lokalu mieszkalnego, lokalu zamiennego w przypadku zajmowania kwatery, jeżeli Agencja ma taki w swoim zasobie mieszkaniowym i internatowym, albo
- lokalu mieszkalnego odpowiadającego uprawnieniom żołnierza w dniu jego śmierci, będącego w zasobie mieszkaniowym i internatowym Agencji, w wybranej przez nich miejscowości, o ile śmierć żołnierza pozostaje w związku ze służbą wojskową,
- żołnierza zawodowego2 zwalnianego z zawodowej służby wojskowej który nabył prawo do wojskowej renty inwalidzkiej, jeżeli inwalidztwo powstało wskutek wypadku pozostającego ze służbą wojskową lub choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami tej służby, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze - prawa do zajmowania lokalu mieszkalnego - w wybranej przez niego miejscowości, w której Agencja posiada zasób mieszkaniowy i internatowy, według uprawnień posiadanych w dniu zaistnienia wypadku lub choroby
Odprawa mieszkaniowa nie przysługuje:
- żołnierzowi zwalnianemu z zawodowej służby wojskowej zamieszkałemu w lokalu mieszkalnym niebędącym kwaterą. Żołnierzowi przysługuje prawo do zajmowania tego lokalu. Dyrektor oddziału regionalnego AMW zawiera umowę najmu tego lokalu mieszkalnego.
- jeżeli żołnierz lub jego małżonek (art. 21 ust. 6 ustawy o zakwaterowaniu):
- otrzymał ekwiwalent pieniężny w zamian za rezygnację z kwatery, wypłacony na podstawie przepisów ustawy obowiązujących do dnia 30 czerwca 2004 r.;
- otrzymał odprawę mieszkaniową wypłaconą albo zrealizowaną w formie rzeczowej na podstawie przepisów ustawy obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 r.3 ;
- nabył lokal mieszkalny od Skarbu Państwa, Agencji albo jednostki samorządu terytorialnego z bonifikatą lub z uwzględnieniem pomniejszenia w cenie nabycia;
- nabył lokal mieszkalny od Skarbu Państwa, Agencji albo jednostki samorządu terytorialnego z bonifikatą lub z uwzględnieniem pomniejszenia w cenie nabycia;
- otrzymał pomoc finansową wypłaconą w formie zaliczkowej lub bezzwrotnej do dnia 31 grudnia 1995 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 maja 1976r. o zakwaterowaniu sił zbrojnych;
- nabył własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego od Agencji;
- jeżeli żołnierz został zwolniony z czynnej służby wojskowej na skutek skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa umyślnego;
- jeżeli żołnierz został zwolniony z czynnej służby wojskowej na skutek orzeczenia wydanego w postępowaniu dyscyplinarnym;
- jeżeli żołnierz został zwolniony z czynnej służby wojskowej przed upływem 10 lat od dnia powołania do tej służby w przypadku, gdy powołanie do czynnej służby wojskowej nastąpiło po okresie służby w Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Celno-Skarbowej, Służby Celnej, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego lub Urzędu Ochrony Państwa4.
1 z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 21 ust. 6;
2 z wyjątkiem żołnierzy, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 4a, tj. pełniących zawodową służbę wojskową w trakcie kształcenia w uczelni wojskowej, z wyłączeniem żołnierzy zawodowych skierowanych do kształcenia w uczelni wojskowej w czasie pełnienia przez nich zawodowej służby wojskowej
3 w przypadku gdy oboje małżonkowie są żołnierzami zawodowymi, naliczanie norm żołnierzowi wnioskującemu o odprawę mieszkaniową
na małżonka będącego żołnierzem, może nastąpić za zgodą obu małżonków. Małżonkowie w formie oświadczenia wskazują, u którego z małżonków należy uwzględnić normy na dzieci. W przypadku braku jednomyślnego stanowiska małżonków, uwzględnienie dzieci następuje przy wniosku małżonka żołnierza, który później wystąpi z wnioskiem o wypłatę odprawy mieszkaniowej;
4 art. 816 ustawy o obronie Ojczyzny - przepisu nie stosuje się - do żołnierzy, którzy zostali powołani do zawodowej służby wojskowej przed dniem wejścia w życie ww. ustawy, tj. 23.04.2022 r.